Η τέχνη της αγένειας

Γράφει η Σοφία Παπαηλιάδου.

Ζούμε τις μέρες της αγένειας. Εκείνης της αγένειας της βαθιά ριζωμένης μέσα μας. Είναι οι μέρες που η ευγένεια θεωρείται ξεπερασμένη και παλιακή. Ντεμοντέ και βαρετή. Και δεν μιλάμε για εκείνη την τυπική ευγένεια που έχει μέσα της το «πρέπει», αλλά εκείνη που στην βάζουν μέσα σου οι ρίζες του σπιτιού σου, του σχολείου σου, του κοινωνικού σου περίγυρου.

Δεν μιλάμε καν για εκείνες τις προσποιητές γλυκουλίτσες και τις γλυκερές καλημεροκαλησπέρες της διαδικτυακής λατρείας. Αυτές είναι χειρότερες κι από την αγένεια γιατί είναι τόσο επιτηδευμένες, τόσο καλά σκηνοθετημένες, που υποτιμούν κάθε κύτταρο του εγκεφάλου μας.

Μιλάμε για την άλλη ευγένεια. Εκείνη την καλά κρυμμένη στην συμπεριφορά. Εκείνη που γεννιέται και πηγάζει μέσα από την σεμνότητα, μέσα από την έλλειψη αλαζονείας. Εκείνη που είναι έμφυτη και δεν ψάχνει να κρύψει το φόβο και την ανασφάλεια πίσω από λέξεις δεικτικές, επιθετικές και φράσεις προσβλητικές.

Είναι εκείνα τα μικρά που λίγο πολύ θεωρούνται αυτονόητα και εν τέλει, δεν είναι καθόλου μα καθόλου δεδομένα. Να συζητάς, να εξηγείς, να παραθέτεις την σκέψη σου και να νιώθεις τόσο σίγουρος γι’αυτήν που να αντιμετωπίζεις την αντίθετη γνώμη όχι σαν επίθεση αλλά σαν υγιή και παραγωγική αντιπαράθεση.

Μιλάμε για την επιλογή συμπεριφοράς. Την επιλογή τρόπου έκφρασης και αντιμετώπισης. Καθένας μπορεί να είναι αγενής. Καθένας μπορεί να είναι αλαζόνας και καθένας μπορεί να είναι υπερόπτης. Επειδή όμως αυτά εκτός από την αγένεια συνοψίζουν και την βλακεία, κάποιοι επιλέγουν τον άλλο δρόμο.

Αρκεί μια βόλτα για να καταλάβεις αυτό που χάθηκε ή μήπως δεν υπήρξε ποτέ; Την καλημέρα, το ευχαριστώ, το συγγνώμη, την εξήγηση και την καθαρότητα στην έκφραση. Έχει αρχίσει να παρατηρείται η ευγένεια σαν εκλειπές φαινόμενο. Να προκαλεί εντύπωση και να σχολιάζεται.

Η αγένεια συνήθως πυροδοτείται από ασήμαντα πράγματα. Μια διαφωνία αστεία ακόμα και στο facebook και βλέπεις να εξελίσσονται μάχες ομηρικές με προσβολές εκατέρωθεν σαν να πρόκειται για μια μάχη επικράτησης του χείριστου.

Το χειρότερο όμως είναι πως συνηθίζεται. Αρχίσαμε να συνηθίζουμε την αγένεια των ανθρώπων. Έγινε μόδα και πολλές φορές βαφτίστηκε ακόμα και «χιούμορ».

Φυσικά η αγένεια δεν έχει επιπτώσεις και έχει επισημοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που ενδέχεται στην παρατήρηση του φαινομένου να είσαι εσύ ο «παράξενος» της ιστορίας.

Ζούμε στις μέρες που η αγένεια μεταφράζεται σε μαγκιά και η ξερολίαση σε γνώση. Φτάσαμε να θεωρούμε δεδομένο την προσβολή κι θέσφατο την ασέβεια. Χωρίς να λογίζεται ως έλλειψη αυτοσεβασμού.

Κι όμως αυτό είναι εν τέλει. Εκείνος που δεν έμαθε να σέβεται τον εαυτό του δεν θα σεβαστεί ποτέ ούτε τον φίλο, ούτε το συνεργάτη ούτε καν τον εχθρό του. Εκείνος που ξέρει πως έχει πίσω του κενά στις γνώσεις, εκείνος που νιώθει να απειλείται από τον απέναντί του, χάνει συνήθως την ψυχραιμία του και επιτίθεται.

Αντιμετωπίζεται η αγένεια;

Φυσικά!

Αρκεί να μπορέσεις να βρεις τα κίνητρα πίσω από την συμπεριφορά αυτή. Να μπορέσεις να διακρίνεις το λόγο που φτάνει ο άλλος να εκφραστεί με αγένεια, υποτιμητικά.

Μπορεί να είναι εκτόνωση της έντασης και των νεύρων του. Μπορεί να είναι ξέσπασμα συσσωρευμένων καταστάσεων που βιώνει, μπορεί όμως απλά έτσι να προσπαθεί να καλύψει την έλλειψη αυτοπεποίθησης και την έντονη ανασφάλειά του.

Κι εσύ που δέχεσαι την επίθεση τι κάνεις; Τι μπορείς να κάνεις;

Σίγουρα δεν είναι επιλογή να παίξεις με τους ίδιους όρους. Δεν είναι επιλογή να πέσεις μέσα στο λάκκο.

Θέτεις τα όριά σου. Δείχνεις τις γραμμές σου, τις καθιστάς σαφέστατες και περιμένεις να τελειώσει το ξέσπασμα. Μπορείς ακόμα και να γυρίσεις την πλάτη στην αγένεια και να απομακρυνθείς από την τοξικότητα της στιγμής.

Κι αν είναι κάτι που σε νοιάζει, μπορείς να επανέλθεις με αμοιβαίες και ήρεμες εξηγήσεις. Με λέξεις ήπιες και φράσεις κατευναστικές.

Βέβαια υπάρχει κι η περίπτωση να είναι μάταιη η όποια προσπάθεια. Άλλωστε η μεγαλύτερη πράξη σύγχρονης ασέβειας, είναι η ελλειμματική προσοχή σε αυτά που λέει ο άλλος. Είναι η αδιαφορία μας για τα λόγια του, για τις λέξεις του. Τότε δεν έχεις τίποτε άλλο να κάνεις παρά να φύγεις. Και η φυγή από την φωλιά της αγένειας, είναι πάντα επιλογή.

Ζούμε στις μέρες που η αγένεια περισσεύει και η ευγένεια αναζητιέται με το μικροσκόπιο. Κι αυτό είναι ίσως το πιο ανησυχητικό δείγμα της έλλειψης όχι γνώσεων, αλλά μόρφωσης. Κι αν μη τι άλλο, είναι η αρχή του τέλους της ουσιαστικής επικοινωνίας.

Πηγή